Κατάλογος λέξεων

Εισαγωγή

Η ποντιακή διάλεκτος είναι από τις ελάχιστες διαλέκτους της ελληνικής γλώσσας που συνεχίζει να χρησιμοποιείται μέχρι τις μέρες μας. Διατηρεί πολλές λεξιλογικές, γραμματικές, συντακτικές και φωνολογικές ομοιότητες με την αρχαία Ιωνική Διάλεκτο και μαρτυρά τη διαχρονική πορεία της γλώσσας μας.

Αξίζει να σημειωθεί ότι Ίωνες της Μιλήτου αποίκησαν στα μισά του 8^ου αιώνα π.Χ τη Σινώπη του Εύξεινου Πόντου και στη συνέχεια τη Σαψούντα, την Τραπεζούντα και άλλες πόλεις. Στην πορεία του χρόνου, καθώς ο Πόντος ήταν γεωγραφικά αποκομμένος από ό,τι θα χαρακτηρίζαμε Μητροπολιτικό Ελληνισμό, η ποντιακή διάλεκτος διατήρησε πολλά από τα στοιχεία της αρχαία ελληνικής γλώσσας.

Κατάλογος ποντιακών λέξεων που καταδεικνύουν την άρρηκτη σχέση των αρχαίων ελληνικών και της ποντιακής διαλέκτου

ΠΟΝΤΙΑΚΗ ΔΙΑΛΕΚΤΟΣ	ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ	ΑΡΧΑΙΑ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ
Αδά	Εδώ	Ὅδε
Ανάμνον	Περίμενε	Ἀναμένω
Αξινάριν	Τσεκούρι	Ἀξίνη
Απές	Μέσα	ἀπό +ἔσω
Ατέρετος	Αφρόντιστος	ἀ + τηρῶ
Άφτω	Ανάβω	Ἀνάπτω
Βαρύτιμος	Πολύτιμος	Βαρύτιμος
Βρώση	Νοστιμιά	Βρῶσις
Γέλος	Γέλιο	Γέλως
Δαβρέχω	Ποτίζω	Διαβρέχω
Δέδιν	Δέος, φόβος	Δέος
Δέρκουμαι	Δέρνομαι, χτυπιέμαι	Δέρω
Εγάπς	Αγάπη	Ἀγάπη
Εγδίν	Γουδί	Ἠγδίον
Εικάζω	Εικάζω	Εἰκάζω
Εκείθεν	Από εκεί	Ἐκεῖθεν
Ελαία	Ελιά	Ἐλαία
Έμπαιδος	Έγκυος	ἐν + παῖς
Έσεξεν	Σήκωσε	Σηκῶ (ζυγίζω)
Ήπαρη	Ήπαρ, συκώτι	Ἧπαρ
Θωρέα	Όψη, θωριά	Θεωρία
Ιλός	Λείος	Λεῖος
Κάλλος	Κάλλος, ομορφιά	Κάλλος
Κενώνω	Αδειάζω, εκκενώνω	Κενώνω
Κερεντή	Κουρεύω	Κείρω
Κλαίγνε	Κλαίνε	Κλαίω
Κνιδέα	Τσουκνίδα	Κνίδη
Κορακίδιν	Κοράκι	Κόραξ
Κρούω	Χτυπάω	Κρούω
Κωδών	Κουδούνι	Κώδων
Λαρούμαι	Γίνομαι καλά	Ἱλαρός (εύθυμος)
Λαχτίζω	Κλοτσώ	Λακτίζω
Λεγνός	Λιγνός, λεπτός	Λύγινος
Λώμα	Ρούχα	Λώπη
Μακέλιν	Κασμάς	Μακέλη
Ξερώ	Τα ξέρω όλα	Ἐκ + ἐρῶ
Οδή	Θέση/σειρά	Ὁδός
Όνειδος	Όνειδος, ντροπή	Ὄνειδος
Οράω	Βλέπω	Ὁρῶ
Παρώτι	Σκουλαρίκι	Παρά + ὦτα (αυτιά)
Περόν	Πιρούνι	Περόνη
Πύρα	Φωτιά	Πυρά
Ριγώ	Κρυώνω	Ριγῶ
Στουράκιν	Ράβδος	Στύραξ
Τ΄εμέτερον	Το δικό μας	Ἡμέτερον
Υλέε ή υλέα	Δάσος	Ἥλη
Χωμόμηλον	Χαμομήλι	Χαμαί+μῆλον
Ωβόν	Αυγό	ᾨόν
Ωτός	Αφτί	Οὖς